"THÖ HOÏA 2" (Tieáp theo)

KIEÀU PHONG


Luaän vaên laïc ñeà coù hai loaïi chính:

Ñeà baøi baét taû con choù, anh cöù hì huïc taû con boø, nhöng taû ñuùng hình daïng con boø.

Kieåu laïc ñeà thöù hai teä hôn: Baét taû choù thì anh laïi vieát moät baøi traøng giang ñaïi haûi taû boø vaø cöông quyeát baûo raèng boø coù naêm chaân, ba söøng, boán ñuoâi. Baøi "Thö hoïa" cuûa oâng Ñaëng vaên Nhaâm laïc ñeà kieåu thöù hai.

Nhö coâ Cuùc, oâng Nhaâm bí, khoâng traû lôøi ñöôïc baøi vieát cuûa Kieàu Phong. OÂng xoay ra noùi chuyeän "thi hoïa", "thö hoïa"... vaø laïi noùi traät laát.

Vuõ hoaøng Chöông, Ñoâng Hoà goïi nhöõng trang thô ñöôïc vieát vaø trình baøy ñeïp ñeõ nhö tranh laø nhöõng böùc "THI HOÏA." Treân giaáy hoa tieân, caùc cuï aáy duøng buùt loâng, möïc taàu vieát vaøi caâu thô, hoaëc caû moät baøi thô baèng loái chöõ bay böôùm. Chöa heát, caïnh baøi thô bao giôø cuõng coù moät chuùt "hoïa". Ñoâng Hoà veõ caønh mai, caønh truùc. Coøn Vuõ hoaøng Chöông thì Thaùp ruøa, hoaëc moät böùc hình cuûa Cao Ñaøm... (Vuõ hoaøng Chöông veõ raát ñeïp). Cuoái cuøng laø trieän son, chöõ kyù raát roàng bay, phöôïng muùa. Treân trang thô cuûa caùc cuï, ta thaáy söï toång hôïp haøi hoøa, kheùo leùo cuûa caû hai ngaønh ngheä thuaät, ta thaáy caû "hoïa" laãn "thi".

Nhieàu vaên thi höõu ñöôïc caùc cuï taëng nhöõng taùc phaåm "thi hoïa" ñeå treo nhö treo tranh, böùc lôùn côõ gaàn baèng tranh thuûy maïc Taøu, nhoû thì baèng moät trang vôû hoïc troø. Khoâng caàn thuoäc vaên giôùi, chæ laø hoïc troø caùc cuï, nhieàu ngöôøi cuõng ñaõ nhaän ñöôïc moùn quaø vaên chöông ñeïp ñeõ naøy. Chaû hieåu hoài ñoù oâng Nhaâm thuoäc giôùi gì maø laïi muø tòt veà chuyeän aáy.

Ñeå khoe taøi "noùi vaên chöông" nhö coâ Cuùc, oâng Nhaâm cheâ nhöõng ngöôøi duøng töø "thi hoïa" laø "DOÁT NAÙT HOÀ ÑOÀ."

Sau khi cheâ Vuõ hoaøng Chöông, Ñoâng Hoà, Voõ Phieán laø "hoà ñoà doát naùt", oâng Nhaâm lôùn tieáng daäy ñôøi: "... coù muoán vieát veà 'thuù chôi chöõ ñeïp'... thì haõy neân goïi ñoù laø thuù chôi THÖ HOÏA cho noù chính danh."

Chaøng Nhaâm moi ñöôïc töø "thö hoïa" ôû ñaâu ra?

Töï ñieån khoâng coù danh töø keùp "thö hoïa", chæ coù"thö" hoaëc "hoïa" vì ñoù laø hai ngaønh ngheä thuaät khaùc nhau. Khoâng sao, töï ñieån khoâng coù ta vaãn coù quyeàn cheá chöõ môùi, nhö Vuõ hoaøng Chöông, Ñoâng Hoà, Voõ Phieán duøng töø môùi,"thi hoïa", cho nhöõng trang thô ñöôïc trình baøy ñeïp ñeõ nhö tranh. Nhöng chöõ môùi cheá phaûi ñuùng vaø ñuû nghóa, laïi phaûi hay, phaûi ñöôïc thieân haï chaáp nhaän, neáu coù cao voïng chöõ cuûa ta thay theá ñöôïc chöõ nghóa cuûa nhöõng baäc thaày. Ñoøi duøng töø "Thö hoïa" ( maø oâng töôûng coù nghóa laø thuaät vieát chöõ ñeïp) thay theá töø "thi hoïa", oâng Nhaâm ñaõ queân beùng caùi phaàn "thô", laø phaàn chính trong nhöõng coâng trình cuûa Vuõ hoaøng Chöông, Ñoâng Hoà.

Nhöng ñoïc kyõ baøi oâng Nhaâm thì thaáy khoâng coù chuyeän cheá chöõ hay saùng taïo ôû ñaây. Töø "Thö hoïa" cuûa oâng Nhaâm laïi laø saûn phaåm cuûa moät söï... doát tieáng Taây. Gaàn cuoái phaàn "THÖ HOÏA LAØ GÌ", oâng Nhaâm vieát: "Ñoù laø nhöõng tieâu chuaån ngheä thuaät "thö hoïa" (calligraphie) maø moät thö hoïa gia (calligraphe) höõu taøi phaûi ñaït tôùi."

Hoùa ra oâng Nhaâm dòch "CALLIGRAPHIE" laø "THÖ HOÏA" !

Hình nhö tieáng Taây chuùng noù coù tö thuø caù nhaân vôùi oâng Nhaâm, hoaëc chuùng noù ñoaùn bieát chaøng luoân rình raäp, möu toan haõm haïi chuùng noù neân chuùng noù chôi laïi chaøng nhieàu quaû ñoäc ñòa laém. Kieàu Phong cuõng bò vaï laây trong vuï thuø haèn rieâng tö naøy, gaëp oâng Nhaâm xoå tieáng Taây ba laàn, thaáy sai caû ba! Laàn thöù nhaát, trong cuoán "Bí maät HTCTMN", trang 338, oång dòch chöõ "doïc taåu" (ñeå huùt thuoác phieän) sang tieáng Taây laø "PIBE." Laàn thöù hai "chôi chöõ" laø "jouir sur les mots" vaø baây giôø laïi ñeán "calligraphie" laø "thö hoïa".

Giaù oâng Nhaâm boû ñöôïc taät bòp bôïm, khoâng phí thì giôø vieát huyeân thuyeân veà töï ñieån Khang Hy 12 ñaïi taäp, 45000 Haùn töï ñeå loøe ñôøi... maø chòu khoù tra moät cuoán töï ñieån Phaùp- Haùn nho nhoû, nheï heàu thoâi, thì oâng ñaõ bieát raèng "calligraphie" ñöôïc dòch laø "THÖ PHAÙP", chöù khoâng phaûi laø "thö hoïa", calligraphe laø " THÖ PHAÙP GIA" chöù khoâng phaûi laø "Thö hoïa gia". Trong nhöõng töï ñieån Phaùp-Haùn lôùn hôn moät tí, oâng seõ thaáy ngoaøi töø "thö phaùp" coøn nhöõng töø: "thö phaùp ñaïi gia", hoaëc "thieän thö phaùp gia" daønh cho nhöõng baäc vieát chöõ ñeïp löøng danh.

Nhaø bieân khaûo Nguyeãn duy Chính duøng töø ngaén goïn hôn: "THÖ GIA", oâng vieát: "Thôøi Sô Ñöôøng caùc thö gia neùt chöõ gaày vaø maïnh, ñeán Nhan Chaân Khanh thì neùt chöõ ñaäm ra vaø chöõ cuõng to ngang, coøn Lieãu coâng Quyeàn coi nhö ngöôøi sau cuøng cuûa thôøi chöõ khaûi. Caû saùu ngöôøi ñeàu laø nhöõng thö gia taøi danh vaø caùc ñôøi sau ñeàu coi ñoù laø khuoân maãu cho kieåu vieát chaân phöông..." "...Sang ñôøi Toáng, THÖ PHAÙP chuù troïng ñeán "thieáp". Thieáp töùc laø nhöõng baûn maãu cuûa danh gia ñöôïc khaéc laïi treân goã hay ñaù, roài toâ möïc maø in laïi" ("Thö, Hoïa"-Nguyeãn duy Chính).

Muoán hoïc theâm veà yù nghóa nhöõng töø "thö phaùp", "thö phaùp gia", coâ Cuùc tìm ñoïc baøi "THÖ, HOÏA" ( Thö, daáu phaåy, hoïa) cuûa Nguyeãn duy Chính ñaêng treân Taïp chí Phuï Nöõ Vieät soá 85, phaùt haønh thaùng 7 naêm 1998. Ñoïc kyõ baøi aáy may ra coâ seõ ñôõ hoa maét vì nhöõng troø bòp bôïm cuûa "giaùo sö" Nhaâm.

Ñoaïn vaên phôi baøy roõ nhaát söï ngu doát cuûa oâng Nhaâm, coâ Cuùc chính laø ñoaïn vaên huøng traùng môû ñaàu baøi "THÖ HOÏA." Döôùi tieåu ñeà: "Duøng chöõ phaûi ñuùng nghóa", oâng Nhaâm vieát:
"Moät nhaø ngoân ngöõ hoïc coøn noùi: "Moãi chöõ laø moät vaät cheát". Chöõ "cheát" ñaây khoâng coù yù noùi "töû ngöõ", maø coù nghóa laø moãi chöõ, hay moãi tieáng cuûa moät daân toäc ñaõ ñöôïc quaàn chuùng quen duøng laâu ñôøi roài, ñaõ aên saâu trong tieàm thöùc cuûa con ngöôøi, coù khi haøng maáy theá heä tröôùc, keû haäu sinh, duø laø nhaø vaên, nhaø thô, hay gì gì chaêng nöõa cuõng khoâng theå giaûi thích, hoaëc ñònh nghóa laïi theo yù rieâng cuûa mình. Nhaát laø khi noùi sai, hoaëc vieát sai, ngöôøi ta caøng khoâng theå nguïy bieän ñeå gaùn cho chöõ ñoù caùi nghóa hoaøn toaøn khoâng thích hôïp. Laøm nhö vaäy chaúng khaùc naøo ta laáy gaùo ñong nöôùc bieån, roài chæ vaøo ñoù maø baûo: "Ñoù, nöôùc hình troøn, thaáy khoâng?!" Moãi chöõ, moãi tieáng, moãi danh töø laø moät yù nieäm maø töø thuôû khai quoác laäp daân ñeán giôø toå tieân ta ñaõ göûi gaém vaøo ñoù taát caû nhöõng caûm nghó, taâm töôûng. Ñeán baây giôø chuùng ta laø keû haäu sinh nôõ naøo laïi noùi sai, vieát eùp, duøng cöôõng, ñeå boùp meùo tö töôûng cuûa cha oâng truyeàn laïi?!"

Ñoaïn vaên treân ñaây cuûa oâng Nhaâm ñaõ cho Kieàu Phong moät côn aùc moäng nhôù ñôøi.

Trong ñeâm kinh hoaøng aáy, Kieàu moã mô thaáy mình bò Trôøi ñaày xuoáng traàn gian, baét ra chôï Caàu Muoái daäy vaên chöông cho oâng Nhaâm, coâ Cuùc. Kieàu moã chaäm raõi giaûng: "Nhôø söû duïng töø ngöõ linh ñoäng, ñaày saùng taïo maø daân toäc ta ñaõ laøm cho Vieät ngöõ ngaøy theâm phong phuù. Thí duï ñeå thay theá ñoäng töø "AÊN" ta coù sô sô ngaàn naøy chöõ: XÔI, SÖÏC, CHEÙN, NHAÉM, NHOÀI, NHEÙT, TOÏNG, HOÁC... gaàn phaân nöûa soá töø aáy coù nghóa nguyeân thuûy khoâng phaûi laø aên..."

Kieàu moã chöa noùi heát caâu thì coâ Cuùc ñaõ choàm choàm leân caõi:
"Duøng töø "nheùt" thay töø "aên" laø sai laàm veà caû nhöõng kieán thöùc caên baûn nhö khoâng bieát phaân bieät theá naøo laø thuù "aên" vôùi thuù "nheùt". Theo toâi chöõ "nheùt" chæ ñöôïc duøng ñuùng choã trong caâu ca dao: "... noù nheùt caùi maû cha noù vaøo" hoaëc trong baøi cuûa baùc Kieàu Phong moâ taû thi só Haø huyeàn Chi "nheùt" caùc buùt hieäu cuûa toâi vaøo baøi thô "Cuùc ñaõ Taø"..."

OÂng Nhaâm cuõng choàm leân phuï hoïa: "chöõ 'nheùt' cuûa daân toäc ñaõ ñöôïc quaàn chuùng quen duøng, ñaõ aên saâu trong tieàm thöùc cuûa con ngöôøi, coù khi haøng maáy theá heä tröôùc, keû haäu sinh, duø laø nhaø vaên, nhaø thô, hay gì gì chaêng nöõa cuõng khoâng theå giaûi thích, ñònh nghóa laïi theo yù mình!..."

Kieàu Phong hôi soát ruoät:
"Naøy, töø "HUÙT thuoác phieän" ñaõ ñöôïc "quaàn chuùng quen duøng laâu ñôøi, ñaõ aên saâu trong tieàm thöùc con ngöôøi v.v..." theá maø coù ngöôøi vieát laø: "CHÔI" thuoác phieän" cuõng vaãn ñöôïc vaäy?"
Coâ Cuùc trôïn maét: "Khoâng ñöôïc, vieát theá laø doát tieáng Vieät, laø sai laàm veà caû nhöõng kieán thöùc caên baûn nhö khoâng bieát phaân bieät theá naøo laø "huùt", theá naøo laø "chôi"!"
OÂng Nhaâm cuõng leân aùn gaét gao: "Ñöùa naøo daùm noùi sai, vieát eùp, duøng cöôõng, ñeå boùp meùo tö töôûng cuûa cha oâng truyeàn laïi nhö vaäy? "Huùt thuoác" maø daùm vieát laø "chôi thuoác" thì chaúng khaùc naøo ta laáy gaùo ñong nöôùc bieån, roài chæ vaøo ñoù maø baûo: Ñoù, nöôùc hình troøn, thaáy khoâng?"
Kieàu Phong chaùn quaù, ñaønh baûo nhoû oâng Nhaâm: "Naøy, môû trang 338, cuoán "Bí maät HTCTMN", ñoïc kyõ caâu: "Tuy Anh Quaân laø tay CHÔI thuoác phieän coù haïng..." thì bieát ngay "noù" laø ñöùa naøo!"

Vaãn chöa maát heát nieàm tin ôû trí thoâng minh cuûa oâng Nhaâm, coâ Cuùc, Kieàu Phong laïi ñöa ra moät thí duï khaùc: "Nhieàu ngöôøi duøng töø "laù ña" ñeå thay cho töø "caùi lôø", moät danh töø coù töø thuûa khai quoác laäp daân ..."

Coâ Cuùc cong côùn leân pheâ bình lieàn: "Chöõ "laù ña" chæ coù moät nghóa duy nhaát laø caùi laù moïc treân caây ña, duøng töø ngöõ nhö vaäy laø doát tieáng Vieät, laø sai laàm caû veà nhöõng kieán thöùc caên baûn nhö khoâng bieát theá naøo laø caùi laù ña, theá naøo laø caùi cuûa ñaøn baø."

Coøn oâng Nhaâm thì reân ræ: "Trôøi ôi! Moãi chöõ, moãi tieáng, moãi danh töø, keå caû danh töø "caùi lôø", laø moät yù nieäm maø töø thuûa khai quoác laäp daân ñeán giôø toå tieân ta ñaõ göûi gaám vaøo ñoù taát caû nhöõng caûm nghó, taâm töôûng. Ñeán baây giôø chuùng ta laø keû haäu sinh nôõ naøo laïi boû ñi, duøng cöôõng töø "laù ña" ñeå boùp meùo tö töôûng cuûa cha oâng truyeàn laïi?!"

Baây giôø thì Kieàu moã thöïc söï tuyeät voïng, bieát mình khoâng ñuû khaû naêng ñem aùnh saùng trí tueä laïi cho oâng Nhaâm, coâ Cuùc. Chæ coøn moät caùch laø daãn hoï "loäi ngöôïc doøng thôøi gian" ñi tìm söï daäy doã cuûa tieàn nhaân. Chuùng toâi daét díu nhau ñi tìm Hoà xuaân Höông.

Kieàu moã, ñaïi dieän cho caû nhoùm, kính caån thöa trình:
"Ñaùm haäu sinh chuùng chaùu ai cuõng bieát ôn baø ñaõ cho töø "Ñaùnh côø ngöôøi" ñeå thay cho nhöõng töø cuõ thöôøng hôi khoù duøng. Chæ coøn moät mình oâng Nhaâm naøy laø cöù nhaát ñònh leân aùn söï saùng taïo cuûa baø?"
Baø Hoà xuaân Höông chæ coâ Cuùc, hoûi:
"Coøn chò kia thì thaéc maéc caùi gì?"
"Daï coâ Nguyeãn taø Cuùc thì hoâm nay chaéc khoâng coøn thaéc maéc gì. Hoâm tröôùc, thaáy baø vieát "ñaùnh cuoäc côø ngöôøi" coâ aáy coù laàm töôûng laø baø doát tieáng Vieät, khoâng phaân bieät ñöôïc chuyeän ñaùnh treân giöôøng vôùi chuyeän ñaùnh côø ngöôøi trong hoäi Xuaân. Nhöng ñöôïc ñoïc baøi "chôi chöõ" cuûa nhaø chaùu, coâ aáy ñaõ bôùt thaéc maéc nhieàu laém. Hoâm nay coâ aáy chæ ñi theo ñeå yeåm trôï tinh thaàn chuû tòch Nhaâm."

Thaáy baø Hoà xuaân Höông baét ñaàu toû veû hôi böïc mình, Kieàu Phong voäi hoái thuùc oâng Nhaâm leân tieáng. Chuû tòch Nhaâm laáy ngay ñoaïn vaên huøng traùng trong baøi "thö hoïa" söûa chuùt ñænh cho hôïp tình, hôïp caûnh roài doõng daïc ñoïc:
"Töø "ñaùnh côø ngöôøi" ñeå chæ chuyeän ñaùnh côø trong hoäi Teát, hoäi xuaân ñaõ ñöôïc quaàn chuùng quen duøng laâu ñôøi roài, ñaõ aên saâu trong tieàm thöùc cuûa con ngöôøi, coù khi haøng maáy theá heä tröôùc, keû haäu sinh, duø laø nhaø vaên, nhaø thô, hay gì gì chaêng nöõa cuõng khoâng theå ñònh nghóa laïi theo yù cuûa rieâng mình. Baø töï yù ñònh nghóa laïi cho töø "ñaùnh côø ngöôøi" thaønh chuyeän "ñaùnh treân giöôøng" laø baø ñaõ... boùp meùo tö töôûng cuûa cha oâng truyeàn laïi..."
Maët ñoû böøng vì giaän, baø Hoà xuaân Höông quaùt:
"Maáy thaèng ngu, con ngoác kia. Chuùng maøy tính caám baø saùng taïo aø!"
Vöøa maéng baø vöøa löøng löõng tieán tôùi, coù veû muoán vaën coå ngaøi Chuû tòch. Thaáy tình theá nguy hieåm quaù, Kieàu moã voäi la:
"Xin baø ñöøng vaën coå haén, baån tay laém. Baø cöù laáy caùi quaït..."
"Quaït naøo?"
"Caùi quaït "vaønh ra ba goùc da coøn meùo, kheùp laïi ñoâi beân thòt vaãn thöøa" aáy maø. Baø chæ ñaäp caùi quaït aáy vaøo maët haén laø haén ... baù thôû."

Truùng keá hoaõn binh cuûa Kieàu Phong, baø Hoà xuaân Höông boû ñi tìm quaït. Chôùp thôøi cô, Kieàu moã voäi cuøng oâng Nhaâm, coâ Cuùc chaïy baùn soáng, baùn cheát.


(coøn tieáp) KIEÀU PHONG